Trong cộng đồng các dân tộc sinh sống tại Việt Nam, người Hoa đóng góp một phần không nhỏ trong văn hóa đất nước. Trong bài phân tích sau đây chúng ta cùng phân tích những nét đẹp phong tục tập quán của người Hoa tại Việt Nam chi tiết nhất.

Tổng quan về cộng đồng người Hoa tại Việt Nam

Người Hoa tại Việt Nam chủ yếu là con cháu của các dòng di dân từ Trung Quốc qua nhiều thời kỳ lịch sử. Họ thường tập trung đông đúc tại các đô thị sầm uất, đặc biệt là ở Quận 5 – Chợ Lớn (TPHCM), nơi được mệnh danh là “phố người Hoa” lớn nhất Việt Nam. Người Hoa tại Việt Nam đa số thuộc các nhóm: Quảng Đông, Triều Châu, Hẹ, Phúc Kiến, Hải Nam.

Tuy đã hội nhập tốt với văn hóa Việt, người Hoa vẫn giữ được nhiều phong tục tập quán mang đậm dấu ấn truyền thống phương Đông, thể hiện trong tín ngưỡng, lễ hội, sinh hoạt gia đình và phong cách sống.

Người Hoa tại Việt Nam chủ yếu là con cháu của các dòng di dân từ Trung Quốc qua nhiều thời kỳ lịch sử.

Những phong tục tập quán tiêu biểu của người Hoa

Phong tục gia đình – đề cao lễ nghĩa và hiếu đạo

Người Hoa rất coi trọng gia đình và tôn ti trật tự. Mối quan hệ giữa cha mẹ, con cái, anh em được đặt trong khuôn khổ đạo lý Nho giáo. Trong gia đình, người trẻ luôn thể hiện sự kính trọng người lớn tuổi, và người lớn có trách nhiệm nuôi dạy, bảo ban con cháu.

Đặc biệt, người Hoa chú trọng việc thờ cúng tổ tiên. Mỗi gia đình đều có bàn thờ gia tiên hoặc thần tài, thổ địa, nơi thường xuyên được thắp hương và cúng bái vào các dịp lễ, ngày rằm, mùng một.

Phong tục cưới hỏi trong phong tục tập quán của người Hoa 

Nghi thức cưới hỏi của người Hoa có nhiều điểm tương đồng với người Việt nhưng vẫn giữ những nét đặc trưng riêng:

• Có lễ vấn danh, xem tuổi, dạm ngõ, lễ nạp tài, lễ cưới.

• Trong lễ rước dâu, nhà trai thường mang theo tráp lễ gồm bánh cưới, trái cây, heo quay, trà rượu…

• Cô dâu mặc sườn xám đỏ, tượng trưng cho may mắn, thịnh vượng; chú rể có thể mặc áo dài truyền thống Trung Hoa.

Phong tục cưới của người Hoa còn thể hiện sự phồn vinh và mừng vui qua tiệc cưới kéo dài, mừng tuổi cho cô dâu chú rể và các nghi thức như “rót trà mừng cha mẹ”.

Những phong tục tập quán tiêu biểu của người Hoa

Tín ngưỡng và lễ hội trong phong tục tập quán của người Hoa

Người Hoa theo nhiều tôn giáo và tín ngưỡng khác nhau, bao gồm Phật giáo, Đạo giáo, Nho giáo, và tín ngưỡng dân gian thờ Quan Công, Thần Tài, Thổ Địa…

Một số lễ hội lớn tiêu biểu trong văn hóa người Hoa:

• Tết Nguyên Đán: Người Hoa chuẩn bị chu đáo từ trước Tết, dọn nhà, dán câu đối đỏ, thờ Thần Tài, cúng Giao thừa, chúc Tết. Lì xì đỏ tượng trưng cho may mắn.

• Lễ Nguyên Tiêu (15 tháng Giêng): Người Hoa rước đèn, tổ chức múa lân sư rồng, cầu cho năm mới an lành.

• Lễ Vu Lan (cúng cô hồn tháng Bảy): Tương tự người Việt, người Hoa cúng cô hồn, đốt vàng mã, làm thiện nguyện.

• Tết Đoan Ngọ, Tết Trung Thu: Có tục lệ làm bánh ú, bánh trung thu, rước đèn, múa lân...

Đặc biệt, các lễ hội miếu Quan Đế, miếu Thiên Hậu ở Chợ Lớn, Sóc Trăng, Trà Vinh được tổ chức rất trang nghiêm và thu hút đông đảo người tham gia, cả người Hoa lẫn người Việt.

Phong tục kinh doanh – tín ngưỡng tài lộc

Người Hoa nổi tiếng là dân tộc có tinh thần kinh doanh mạnh mẽ. Họ rất coi trọng phong thủy, ngày giờ khai trương, lễ cúng Thần Tài – Thổ Địa vào ngày mùng 10 tháng Giêng và các dịp quan trọng.

Người Hoa nổi tiếng là dân tộc có tinh thần kinh doanh mạnh mẽ

Khi mở cửa hàng, người Hoa thường mời thầy coi ngày tốt, tổ chức múa lân, đốt pháo, cúng heo quay để cầu buôn may bán đắt. Văn hóa kinh doanh người Hoa gắn chặt với niềm tin vào “vận” và “lộc”, đồng thời coi trọng chữ “tín” và “đạo nghĩa” trong giao dịch.

Trang phục, ẩm thực và ngôn ngữ

• Trang phục truyền thống của người Hoa như sườn xám, áo dài Trung Hoa được sử dụng trong các dịp lễ hội, cưới hỏi.

• Ẩm thực người Hoa vô cùng phong phú, đặc biệt nổi bật ở các món hủ tiếu, vịt quay, bánh bao, dimsum, chè hột gà ác tiềm thuốc bắc…

• Người Hoa ở Việt Nam nói tiếng Hoa (các phương ngữ như Quảng, Tiều, Hẹ...), nhưng cũng thông thạo tiếng Việt và hòa nhập tốt với cộng đồng bản địa.

Phong tục tập quán của người Hoa tại Việt Nam là sự kết hợp hài hòa giữa nền văn hóa truyền thống Trung Hoa và bản sắc Việt Nam hiện đại. Những nét đẹp như hiếu đạo, lễ nghĩa, tín ngưỡng, tinh thần đoàn kết và chăm chỉ làm ăn không chỉ giúp cộng đồng người Hoa duy trì bản sắc riêng, mà còn đóng góp tích cực cho sự phát triển văn hóa – xã hội của đất nước. Việc gìn giữ và tôn trọng những giá trị văn hóa của người Hoa cũng chính là biểu hiện cho tinh thần đa dạng, đoàn kết và hòa hợp giữa các dân tộc trên mảnh đất Việt Nam.