Lễ hội Khai Ấn Đền Trần ở Nam Định nổi bật là một trong những lễ hội lớn và linh thiêng nhất ở miền Bắc, thu hút hàng vạn người hành hương mỗi năm. Vậy lễ hội này diễn ra khi nào, các nghi lễ chính trong lễ hội ra sao? Cùng tìm hiểu chi tiết trong bài chia sẻ phong tục lễ hội sau đây.

Giới thiệu về Đền Trần và nguồn gốc lễ hội Khai Ấn

Đền Trần tọa lạc tại phường Lộc Vượng, thành phố Nam Định, là quần thể đền thờ các vị vua Trần, bao gồm Đền Thiên Trường, Đền Cố Trạch và Đền Trùng Hoa, được xây dựng trên nền hành cung xưa của triều Trần. Đây là nơi tưởng niệm và tri ân các vị vua anh minh như Trần Thái Tông, Trần Nhân Tông, Trần Hưng Đạo – những người đã có công lớn trong việc dựng nước và giữ nước.

Lễ hội Khai Ấn Đền Trần có từ thời hậu Lê, nhưng được khôi phục và tổ chức quy mô từ đầu thế kỷ XXI. Tục khai ấn bắt nguồn từ nghi lễ của triều đình xưa, khi các vị vua quan nghỉ Tết đến rằm tháng Giêng thì khai ấn để trở lại làm việc. Từ đó, ấn vua Trần tượng trưng cho quyền lực, công danh, sự nghiệp, và niềm mong cầu về sự thăng tiến trong học hành, sự nghiệp.

Lễ hội Khai Ấn Đền Trần có từ thời hậu Lê, nhưng được khôi phục và tổ chức quy mô từ đầu thế kỷ XXI

Thời gian và các nghi lễ chính trong lễ hội khai ấn

Thời gian tổ chức lễ khai ấn

Lễ hội Khai Ấn Đền Trần được tổ chức vào đêm 14 rạng sáng 15 tháng Giêng âm lịch hằng năm – thời điểm thiêng liêng giữa tiết xuân, khi vạn vật sinh sôi, con người hướng về điều tốt lành và khởi đầu năm mới với hy vọng mới.

Các nghi lễ chính trong Lễ hội khai ấn đền Trần Nam Định

• Lễ rước kiệu Ngọc Lộ: Diễn ra từ chiều 14 tháng Giêng, rước kiệu nước thiêng từ Đền Cố Trạch về Đền Thiên Trường, tượng trưng cho việc “mở nguồn linh khí”, thanh tẩy không gian tâm linh trước khi khai ấn.

• Lễ dâng hương tưởng niệm vua Trần: Tổ chức trang nghiêm tại chính điện Đền Thiên Trường, do các bô lão, đại diện chính quyền và dòng tộc nhà Trần thực hiện, tưởng nhớ công lao dựng nước – giữ nước của các bậc tiền nhân.

• Lễ Khai Ấn (diễn ra vào giờ Tý – khoảng 23h–1h đêm): Đây là phần nghi lễ quan trọng nhất. Ấn được đặt tại khám thờ, được khai mở theo nghi lễ cổ truyền. Sau đó, từ sáng ngày 15, người dân bắt đầu vào đền xin ấn.

• Phát ấn: Từ 5h sáng ngày 15 tháng Giêng, ban tổ chức bắt đầu phát ấn cho du khách thập phương. Mỗi người đến xin ấn đều mong được “ban” cho công danh, tài lộc, học hành đỗ đạt, thăng tiến sự nghiệp.

Các nghi lễ chính trong Lễ hội khai ấn đền Trần Nam Định
 

Ý nghĩa của Lễ hội Khai Ấn Đền Trần

Tri ân công đức tổ tiên – Tinh thần “uống nước nhớ nguồn”

Lễ hội là dịp để nhân dân cả nước tưởng nhớ đến triều Trần – triều đại gắn liền với những chiến công oanh liệt như ba lần đánh bại quân Nguyên – Mông, xây dựng nền văn hóa, giáo dục, đạo đức vững mạnh. Việc dâng hương, khai ấn chính là cách bày tỏ lòng biết ơn, kính trọng với tổ tiên, từ đó khơi dậy tinh thần yêu nước, tự hào dân tộc và đạo lý làm người.

Khát vọng lập thân, lập nghiệp của người Việt

Xin ấn đầu năm không đơn thuần là một nghi thức tâm linh, mà còn thể hiện rõ khát vọng công danh, thành đạt, học hành đỗ đạt – vốn là giá trị truyền thống được đề cao trong văn hóa Việt. Việc cầm trong tay “ấn vua Trần” như một lời chúc cho bản thân và gia đình một năm hanh thông, sự nghiệp rộng mở.

Không gian kết nối cộng đồng và lan tỏa văn hóa dân tộc

Hàng vạn người cùng tụ hội về Đền Trần không chỉ vì tín ngưỡng cá nhân, mà còn tạo nên một không gian lễ hội cộng đồng sôi động, gắn kết người dân, các dòng họ, du khách trong và ngoài nước. Nơi đây cũng là dịp để quảng bá hình ảnh con người và văn hóa Nam Định nói riêng, văn hóa Việt nói chung.

Giá trị bảo tồn truyền thống và phát triển du lịch

Lễ hội Khai Ấn còn là một hình thức bảo tồn văn hóa phi vật thể tiêu biểu, góp phần giữ gìn những nghi lễ, lễ phục, hình thức thờ tự truyền thống, đồng thời đóng vai trò thúc đẩy du lịch văn hóa, tâm linh tại địa phương.

Lễ hội Khai Ấn còn là một hình thức bảo tồn văn hóa phi vật thể tiêu biểu

Một số vấn đề đặt ra trong tổ chức lễ hội hiện đại

Dù có giá trị lớn, song lễ hội Khai Ấn Đền Trần cũng từng đối mặt với tình trạng chen lấn, quá tải, mua bán ấn tràn lan, mê tín dị đoan. Những hiện tượng này làm lu mờ ý nghĩa tâm linh cao đẹp của lễ hội.

Do đó, công tác tổ chức hiện nay đang dần được cải thiện theo hướng văn minh, có kiểm soát, phát ấn trật tự, kết hợp ứng dụng công nghệ để điều tiết lượng khách, tăng cường truyền thông hướng dẫn người dân thực hành tín ngưỡng đúng cách, không vụ lợi.

Lễ hội Khai Ấn Đền Trần Nam Định là một trong những lễ hội tâm linh tiêu biểu, kết tinh giữa tín ngưỡng dân gian, truyền thống lịch sử và khát vọng hiện đại của người Việt. Hơn cả một nghi thức cầu may, lễ hội là dịp để mỗi người trở về với cội nguồn, khơi dậy lòng biết ơn tổ tiên, nuôi dưỡng lý tưởng sống và tinh thần vươn lên bằng chính năng lực và đạo đức của mình. Giữ gìn và phát huy giá trị của lễ hội này chính là gìn giữ hồn cốt dân tộc trong hành trình phát triển bền vững và hội nhập.